عوامل موثر بر ورود و خروج بنگاه ها به بازار های صادراتی در ایران (با تاکید بر نقش بهره وری)

مباحث مرتبط با رابطه بین صادرات و بهره وری دارای سابقه ای طولانی در ادبیات تجارت بین الملل است . ادبیات سنتی تجارت بین الملل( یعنی مطالعات قبل ازسال 1995 ) بر اساس فرضیه یادگیری از طریق صادرات بر رابطه علیت از صادرات به بهره وری تاکید دارد. از دهه 1995به بعد ادبیات نظری جدیدی درحوزه تجارت بین الملل شکل گرفت،تئوری های جدید در مورد رابطه علیت بین بهره وری و صادرات فرضیه رقیبی را مطرح کردند که فرضیه خود گزینی نام گرفت. بر اساس این فرضیه بنگاه ها برای ورود به بازار های صادراتی، با هزینه ورود مواجه می شوند و بنگاه های با بهره وری پایین توان غلبه بر این موانع را ندارند. در نتیجه بنگاه های که قصد دارند در آینده وارد بازار های صادراتی گردند قبل از ورود به این بازار ها بهره وری خود را افزایش می دهند. اکثر مطالعات انجام گرفته به آزمون دو فرضیه خود گزینی و یادگیری از طریق صادرات پرداخته اند. اما تایید این فرضیات از بعد سیاست گذاری دانش چندانی را در اختیار ما قرار نمی دهد و بر اساس این مطالعات نمی توان در مورد رابطه علیت بین بهره وری و صادرات اظهار نظر کرد. در این تحقیق برای بررسی دقیق تر رابطه بین صادرات و بهره وری علل ورود و خروج بنگاه ها از بازار های صادراتی با تاکید بر نقش بهره وری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که سه عامل هزینه های ورود(نرخ ارز موثر اسمی و هزینه تبلیغات به فروش)، ساختار و ویژگی های صنایع(سرمایه حقیقی سرانه، سرمایه انسانی،شاخص تمرکز) و ناهمگنی درون صنایع(تفاوت بین بنگاه های صادر کننده و غیر صادر کننده در شاخص های : بهره وری،سرمایه حقیقی سرانه،سرمایه انسانی و اندازه بنگاه ها) نقش موثری بر ورود و خروج بنگاه ها از بازار های صادراتی دارند.در این تحقیق با استفاده از داده های مربوط به بخش صنعت ایران در سطح 29 کد منتخب isic3در دوره 1386-1380 ،در ابتدا با استفاده از روش لوینسون و پترین (2003) تابع تولید برای هر کدام از 29 کد ذکر شده برآورد و بهره وری بنگاه های صادر کننده و غیر صادر کننده محاسبه گردید، سپس با تصریح دو معادله اقتصاد سنجی برای نرخ ورود و نرخ خروج و تخمین آنها از روش پانل توبیت با اثرات تصادفی نقش عوامل موثر بر ورود و خروج بنگاه ها به بازار های صادراتی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که سرمایه حقیقی سرانه و سرمایه انسانی به ترتیب اثر منفی و مثبت معنی داری بر نرخ ورود دارند، اما متغیر های مربوط به ناهمگنی درون صنایع (از جمله بهره وری) فقط در مورد صنایعی که بیش از 20درصد محصول خود را به کشور های با سطح تکنولوژی بالا صادر می کنند معنی دار شد. در معادله مربوط به نرخ خروج نتایج نشان می دهد که کاهش ارزش پول ملی تاثیر مثبت و معنی داری بر نرخ خروج از بازار های صادراتی دارد واین ناشی از وابستگی بنگاه ها به مواد اولیه وارداتی است .